ซุนวูกล่าวว่า
สงครามเป็นเรื่องสำคัญที่สุดของชาติ เป็นเรื่องถึงเป็นถึงตาย เป็นวิชาการอยู่รอดหรือถูกทำลาย พึงเรียนรู้ให้จงดี มีองค์ประกอบที่ต้องพิจารณาอยู่ห้าประการด้วยกัน จงศึกษาองค์ประกอบเหล่านี้เมื่อวางแผนรบ เพื่อให้รู้สถานการณ์
เริ่ม จากระบบความคิด จงบัญชาผู้คนในลักษณะ ให้พวกเขาได้มีวัตถุประสงค์ร่วมกัน เราสามารถนำพวกเขาไปสู่ความตาย เราสามารถนำพวกเขาให้มีชีวิต พวกเขาต้องซื่อสัตย์และไม่กลัวตาย ต่อไปเป็นเรื่องดินฟ้าอากาศ พึงดูว่าแดดออกหรือมืดครึ้ม ร้อนหรือหนาว กำลังอยู่ในฤดูใด ต่อไปเป็นสภาพพื้นที่ ดูว่าไกลหรือใกล้ พื้นที่ยากเข็ญหรือง่ายดาย เป็นที่โล่งหรือที่แคบ ล้วนเป็นเรื่องถึงเป็นถึงตาย ต่อไปเป็นเรื่องของผู้บังคับบัญชา แม่ทัพต้องฉลาด ไว้ใจได้ เอาใจใส่ กล้าหาญและเข้มงวด สุดท้ายเป็นเรื่องของวิธีการทางทหาร เป็นเรื่องของรูปแบบองค์กรซึ่งได้มาจากความรู้ด้านการจัดการ ต้องปฏิบัติให้ได้อย่างเชี่ยวชาญ
ทั้ง ห้าองค์ประกอบเหล่านี้ล้วนมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด ผู้บังคับบัญชาต้องใส่ใจในเรื่องเหล่านี้ ความเข้าใจในเรื่องเหล่านี้นำมาซึ่งชัยชนะ หากไม่ใส่ใจหมายถึงพินาศย่อยยับ
จะวางแผนให้ได้ดี ต้องประมาณสถานการณ์ให้ถูกต้อง ต้องตั้งคำถามว่า รัฐใดมีระบบความคิดที่ถูกต้อง แม่ทัพใดชำนาญศึก ฤดูไหน สถานที่ใดมีความได้เปรียบ วิธีบัญชาการอย่างใดได้ผล กองกำลังกลุ่มไหนเข้มแข็ง นายทหารและกำลังพลฝ่ายไหนได้รับการฝึกมาดี การให้รางวัลและลงโทษอย่างใดมีเหตุผล สิ่งเหล่านี้จะบอกได้ว่าจะชนะ หรือพ่ายแพ้ แม่ทัพบางคนประมาณสถานการณ์เยี่ยงนี้ หากใช้แม่ทัพเหล่านี้จะชนะ จงรักษาพวกเขาไว้ แม่ทัพบางคนไม่สนใจประมาณสถานการณ์ หากใช้แม่ทัพเหล่านี้ย่อมพ่ายแพ้ จงกำจัดคนเหล่านี้เสีย
การฟังมีประโยชน์ ช่วยให้เข้าใจสถานการณ์ เป็นความช่วยเหลือจากภายนอก ช่วยให้ได้รับรู้ในสิ่งที่จะมีผลกระทบถึงการรบ ช่วยการประมาณการณ์ให้หาโอกาสได้ และช่วยให้ควบคุมสถานการณ์เอาไว้ได้
สงครามเป็นวิชาของการลวงล่อ เมื่อพร้อมจงทำประหนึ่งไร้ความสามารถ เมื่อกำลังเคลื่อนไหว จงทำประหนึ่งว่าอยู่เฉยๆ เมื่ออยู่ใกล้ข้าศึก จงแสดงประหนึ่งว่าอยู่ไกล เมื่ออยู่ไกล จงทำประหนึ่งอยู่ใกล้ หากศรัตรูอยู่ในตำแหน่งที่ได้เปรียบ จงหลอกล่อพวกเขาออกมา หากศรัตรูสับสน จงใช้ความแน่วแน่ หากศรัตรูแข็งแกร่ง จงเตรียมพร้อม หากศรัตรูฮึกเหิม จงทำให้ท้อแท้ หากศรัตรูอ่อนแอ จงยุให้อวดดี หากศรัตรูกำลังพักผ่อนออมแรง จงกระตุ้นให้ต้องทำงาน หากศรัตรูรวมกันติด จงแยกให้แตก โจมตีเมื่อเขาระวังตัวน้อยที่สุด จงออกเดินทางเมื่อเขาไม่คาดคิด “ย่อมสามารถเอาชนะได้ เมื่ออีกฝ่ายเดาใจไม่ถูก”
พึงออมกำลังไว้จนกว่าจะแน่ใจในชัยชนะ ให้ประเมินได้ว่า มีความได้เปรียบหลายประการเสียก่อน ก่อนออกรบ การประเมินอาจบ่งบอกว่าอาจไม่ชนะ ยังสามารถพึ่งพาความได้เปรียบ หลายความได้เปรียบนำมาซึ่งชัยชนะ ความได้เปรียบที่น้อยเกินไปนำมาซึ่งความพ่ายแพ้ จะรู้ว่าได้เปรียบมากหรือน้อย ต้องประมาณสถานการณ์เสียก่อน เราจะรู้ว่าเราเป็นอย่างใดก็ด้วยอาศัยการสังเกต แล้วจะบอกได้ล่วงหน้าว่า รบครั้งนี้จะประสบชัยหรือพ่ายแพ้
สงครามเป็นเรื่องสำคัญที่สุดของชาติ เป็นเรื่องถึงเป็นถึงตาย เป็นวิชาการอยู่รอดหรือถูกทำลาย พึงเรียนรู้ให้จงดี มีองค์ประกอบที่ต้องพิจารณาอยู่ห้าประการด้วยกัน จงศึกษาองค์ประกอบเหล่านี้เมื่อวางแผนรบ เพื่อให้รู้สถานการณ์
- จงพิจารณาระบบความคิด
- จงพิจารณาดินฟ้าอากาศ
- จงพิจารณาพื้นที่
- จงพิจารณาแม่ทัพ
- จงพิจารณาวิธีการทางทหาร
เริ่ม จากระบบความคิด จงบัญชาผู้คนในลักษณะ ให้พวกเขาได้มีวัตถุประสงค์ร่วมกัน เราสามารถนำพวกเขาไปสู่ความตาย เราสามารถนำพวกเขาให้มีชีวิต พวกเขาต้องซื่อสัตย์และไม่กลัวตาย ต่อไปเป็นเรื่องดินฟ้าอากาศ พึงดูว่าแดดออกหรือมืดครึ้ม ร้อนหรือหนาว กำลังอยู่ในฤดูใด ต่อไปเป็นสภาพพื้นที่ ดูว่าไกลหรือใกล้ พื้นที่ยากเข็ญหรือง่ายดาย เป็นที่โล่งหรือที่แคบ ล้วนเป็นเรื่องถึงเป็นถึงตาย ต่อไปเป็นเรื่องของผู้บังคับบัญชา แม่ทัพต้องฉลาด ไว้ใจได้ เอาใจใส่ กล้าหาญและเข้มงวด สุดท้ายเป็นเรื่องของวิธีการทางทหาร เป็นเรื่องของรูปแบบองค์กรซึ่งได้มาจากความรู้ด้านการจัดการ ต้องปฏิบัติให้ได้อย่างเชี่ยวชาญ
ทั้ง ห้าองค์ประกอบเหล่านี้ล้วนมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด ผู้บังคับบัญชาต้องใส่ใจในเรื่องเหล่านี้ ความเข้าใจในเรื่องเหล่านี้นำมาซึ่งชัยชนะ หากไม่ใส่ใจหมายถึงพินาศย่อยยับ
จะวางแผนให้ได้ดี ต้องประมาณสถานการณ์ให้ถูกต้อง ต้องตั้งคำถามว่า รัฐใดมีระบบความคิดที่ถูกต้อง แม่ทัพใดชำนาญศึก ฤดูไหน สถานที่ใดมีความได้เปรียบ วิธีบัญชาการอย่างใดได้ผล กองกำลังกลุ่มไหนเข้มแข็ง นายทหารและกำลังพลฝ่ายไหนได้รับการฝึกมาดี การให้รางวัลและลงโทษอย่างใดมีเหตุผล สิ่งเหล่านี้จะบอกได้ว่าจะชนะ หรือพ่ายแพ้ แม่ทัพบางคนประมาณสถานการณ์เยี่ยงนี้ หากใช้แม่ทัพเหล่านี้จะชนะ จงรักษาพวกเขาไว้ แม่ทัพบางคนไม่สนใจประมาณสถานการณ์ หากใช้แม่ทัพเหล่านี้ย่อมพ่ายแพ้ จงกำจัดคนเหล่านี้เสีย
การฟังมีประโยชน์ ช่วยให้เข้าใจสถานการณ์ เป็นความช่วยเหลือจากภายนอก ช่วยให้ได้รับรู้ในสิ่งที่จะมีผลกระทบถึงการรบ ช่วยการประมาณการณ์ให้หาโอกาสได้ และช่วยให้ควบคุมสถานการณ์เอาไว้ได้
สงครามเป็นวิชาของการลวงล่อ เมื่อพร้อมจงทำประหนึ่งไร้ความสามารถ เมื่อกำลังเคลื่อนไหว จงทำประหนึ่งว่าอยู่เฉยๆ เมื่ออยู่ใกล้ข้าศึก จงแสดงประหนึ่งว่าอยู่ไกล เมื่ออยู่ไกล จงทำประหนึ่งอยู่ใกล้ หากศรัตรูอยู่ในตำแหน่งที่ได้เปรียบ จงหลอกล่อพวกเขาออกมา หากศรัตรูสับสน จงใช้ความแน่วแน่ หากศรัตรูแข็งแกร่ง จงเตรียมพร้อม หากศรัตรูฮึกเหิม จงทำให้ท้อแท้ หากศรัตรูอ่อนแอ จงยุให้อวดดี หากศรัตรูกำลังพักผ่อนออมแรง จงกระตุ้นให้ต้องทำงาน หากศรัตรูรวมกันติด จงแยกให้แตก โจมตีเมื่อเขาระวังตัวน้อยที่สุด จงออกเดินทางเมื่อเขาไม่คาดคิด “ย่อมสามารถเอาชนะได้ เมื่ออีกฝ่ายเดาใจไม่ถูก”
พึงออมกำลังไว้จนกว่าจะแน่ใจในชัยชนะ ให้ประเมินได้ว่า มีความได้เปรียบหลายประการเสียก่อน ก่อนออกรบ การประเมินอาจบ่งบอกว่าอาจไม่ชนะ ยังสามารถพึ่งพาความได้เปรียบ หลายความได้เปรียบนำมาซึ่งชัยชนะ ความได้เปรียบที่น้อยเกินไปนำมาซึ่งความพ่ายแพ้ จะรู้ว่าได้เปรียบมากหรือน้อย ต้องประมาณสถานการณ์เสียก่อน เราจะรู้ว่าเราเป็นอย่างใดก็ด้วยอาศัยการสังเกต แล้วจะบอกได้ล่วงหน้าว่า รบครั้งนี้จะประสบชัยหรือพ่ายแพ้
